افزایش روز افزون زبالهگردی به گونهای است که دیگر نمیتوان به سادگی از کنار این معضل عبور کرد، به ویژه آنکه کودکان و زنانی هم دیده میشوند که روزی خود را در جایی که بوی تعفن آن غیر قابل تحمل است، جستوجو میکنند.
عصرجهان-هوا کمکم رو به تاریکی میرود و ماه زودتر از روزهای گذشته در آسمان خودنمایی میکند اما سعید تاریکی را دوست دارد تا برای پیدا کردن روزی خود در سطل زباله، پشت آن پنهان شود.
سعید که تمام وجودش پوست و استخوان است تا کمر داخل سطل فلزی زباله خم میشود اما بوی تعفن او را از جستوجو منع نمیکند و کیسهاش را از کارتن، بطری نوشابه و آب معدنی پُر میکند.
سطل آشغالهای بعدی در آن سوی خیابان را هم بدون توجه به اطراف با عجله جستوجو میکند و آنچه را میخواهد در کیسه میگذارد؛ خسته که میشود، قامتش را راست میکند و کمی در کنار پیاده رو مینشیند.
نزدیکش میشوم و بعد از اندکی مقدمه چینی، از وی درباره گذشتهاش سوال میکنم و او پاسخ میدهد: «قبلا در یک سوپرمارکت کار میکردم اما صاحب آنجا به دنبال کار دیگری رفت... حالا هم از بیکاری تصمیم گرفتم زباله جمع کنم و خوبی این کار این است که نیاز به پارتی یا سرمایه ندارد... هرچند هرچه درمیآورم همان روز خرج میشود»
هرچه داشتم را برای درمان دخترم فروختم
در کنار رودخانه کارون به مردی حدوداً 35 ساله برمیخورم که در کلبهای در آن حوالی نیز زندگی میکند؛ وی که گویا دنبال کسی بود که درد و دل هایش را بشنود، مؤدبانه و با احترام پاسخ کنجکاویهای من را میدهد.
«خانهای در امانیه داشتم اما خانه و همه دارایی خود را برای درمان سرطان دخترم هزینه کردم؛ دخترم از دنیا رفت و مجبور به زبالهگردی شدم؛ بعد از مدتی هم همسرم از من جدا شد» اینها را امین یکی از زبالهگردهایی میگوید که تحصیلات دانشگاهی نیز دارد.
از او میپرسم از چه زمانی مواد مخدر مصرف میکنی؟ و آیا نمیخواهی ترک کنی؟ پاسخ میدهد: « دقیقاً نمیدانم اما وقتی سال قبل به مدت سه ماه مواد را ترک کردم، توجهی به من نشد و از آنجایی که خجالت میکشیدم نمیتوانستم دیگر زباله هم جمع کنم؛ با این سر و وضع راحتتر هستم زیرا نمیخواهم فامیل و آشنا مرا بشناسند؛ در ابتدا بوی تعفن زباله حالم را بد میکرد اما حالا دیگر کمتر از قبل اذیت میشوم.»
به علت کمبود آب بیکار شدم
«ابو محمد» که پسر و دختر خردسال خود را هم برای زبالهگردی با خود همراه کرده است، میگوید: «در اطراف اهواز کشاورزی میکردم اما این اواخر آب به زمین نمیرسید و مجبور شدم مسافرکشی کنم؛ در اهواز آنقدر تاکسی زیاد است که دیگر درآمد چندانی ندارد و چند بار بر سر مسافر با رانندههای دیگر دعوایم میشد؛ برای همین تصمیم گرفتم ماشینم را بفروشم و برای جمع آوری زباله، سه چرخه بخرم.»
او ادامه میدهد: «با وضعیت مالی که دارم، مجبورم زباله جمع کنم و از درآمد این کار تاحدی راضی هستم اما زمانی که دستان بچههایم در سطلهای زباله بریده میشود، غصهام میگیرد و خودم را نفرین میکنم.»
اقتصاد سیاه اهواز با 2500 زبالهگرد
روزانه 700 تا 900 تن زباله در کلانشهر اهواز تولید میشود و تخمین زده میشود که حدود 2 هزار و 500 نفر به زبالهگردی و جمعآوری پسماند خشک مشغول باشند و به نظر میرسد این «اقتصاد سیاه» در اهواز از سایر شهرها به استثنای تهران فراگیر تر باشد.
افزایش روز افزون زبالهگردها در اهواز، نهتنها سلامت خود زبالهگردها را تهدید میکند، بلکه به عنوان معضلی اجتماعی، چهره زشتی به شهر بخشیده است.
بنا بر پژوهشی میدانی که یک کارشناس مدیریت شهری از میان 200 زبالهگرد در مناطق یک و دو اهواز انجام داده است، 95 درصد زباله گردها سرپرست خانواده و 42 درصد نیز به کمک اعضای خانواده اقدام به جمعآوری زباله میکنند؛ همچنین 53 درصد از افراد مورد پرسش، در 2 سال گذشته به این کار مشغول شدهاند که نشان دهنده گسترش این معضل است.
سید عبدالله نبوی میگوید: بنا بر این پژوهش که مردادماه گذشته انجام دادیم، مشخص شد زبالهگردها عموماً در صورتی که به صورت پیاده با حمل گونی کار کنند حداکثر 30 هزار تومان در روز درآمد دارند و در صورت داشتن گاری دستی بین 30 تا 50 هزار تومان، سه چرخه موتوری 60 تا 90 هزار تومان و وانت بار بالاتر از 110 هزار تومان درآمد روزانه دارند.
وی رشد بیکاری و بازماندگی روز افزون بخشی از جمعیت فعال اهواز از دستیابی به فرصتهای شغلی را مهمترین عامل تأثیرگذار در بروز پدیده زبالهگردی عنوان میکند و میگوید: برخی افراد زباله گرد حتی دارای مدرک و تخصص علمی هستند که امکان دستیابی به شغل در حوزههای اقتصاد رسمی (که ملزوماتی چون سرمایه و معرف نیاز دارد) را نداشتهاند.
این کارشناس میافزاید: برخی نیز به علت درآمد کم به زبالهگردی روی آوردهاند و همه این افراد همواره در معرض دنیایی از بیماریها قرار دارند که امکان انتشار برخی از آنها در جامعه هم وجود دارد.
طرحی در راستای ساماندهی زبالهگردها
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اهواز با بیان اینکه شهرداری برای ساماندهی زبالهگردها، طرح تفکیک پسماند از مبدأ را در دستور کار قرار داده، اظهار میکند: اسناد مزایده این طرح در حال تهیه است و اکنون روند قانونی خود را طی میکند تا در سه ماه آینده اجرایی شود.
محمد رضا قنواتی میافزاید: در این طرح ۲ پیمانکار برای شرق و غرب اهواز انتخاب میشوند و زبالهگردها تحت نظر این پیمانکارها در طرح تفکیک از مبدأ مشارکت میکنند که میتواند موجب بهبودی اوضاع آنها شود؛ آنها ضمن رعایت مسائل بهداشتی، لباس مشخصی خواهند پوشید و ساماندهی میشوند.
وی با بیان اینکه زبالهگردها زبالههای خشک را جمعآوری و به انبارداران ضایعاتی میفروشند، میگوید: در این طرح به مردم آموزش داده میشود که زباله خشک خود را هفتهای دوبار در ساعاتی مشخص، جلوی در منازل قرار دهند تا زبالهگردها اقدام به جمعآوری آنها کنند و به پیمانکاران بفروشند. با این کار زبالهگردها دیگر مانند وضع فعلی در همه روزها و در محلات دلخواه کار نمیکنند.
قنواتی ادامه میدهد: با آغاز این طرح انبارهای ضایعاتی نیز نباید زباله جمعآوری کرده و سلامت شهروندان را به خطر اندازند؛ زباله متعلق به شهرداری است و آنها در صورت تخلف با حکم دادستانی پلمپ میشوند.
زبالهگردها دستگیر میشوند؟!
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند در ادامه گفتوگو در حالی از اخذ حکم از دادستانی برای بازداشت زبالهگردها در صورت عدم همکاری با پیمانکار شهرداری خبر میدهد که رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر اهواز معتقد است برخورد سلبی با این افراد راهگشا نیست.
جاسم موسی پور اظهار میکند: اکثر زبالهگردها اشخاص محترمی هستند که از آسیب دیدگان اجتماعی به شمار میآیند؛ باید بدانیم که بسیاری از آنها برای یافتن مواد قابل بازیافت و تامین مخارج زندگی خود و خانواده این کار را انجام میدهند.
وی با بیان اینکه این پدیده موجب زشتی چهره شهر و منشأ بروز مشکلاتی چون مبتلا شدن این افراد به بیمارهای خطرناک و شیوع آنها در جامعه است، عنوان میکند: تماشای وضع این افراد برای شهروندان ناخوشایند است، حال زبالهگرد یک پیر باشد یا یک جوان و حتی کودکی معصوم؛ اما مسالهای که بیش از هر چیز ناگوار به نظر میرسد باز شدن پای زنان به پدیده زبالهگردی است.
رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر اهواز میگوید: هرچقدر فاصله طبقاتی در جامعه بیشتر شود دهکهای پایین که قادر به تأمین هزینههای زندگی نیستند به شیوههایی برای معیشت خود روی میآورند که زباله گردی و فعالیت کودکان کار و خیابانی نتیحه آن است.
تبریز الگوی اهواز میشود ؟
طرح تفکیک زباله از مبدأ هر چند طرحی قابل قبول است اما انتظار میرود مسؤولان در کنار ارائه چنین طرحهایی به فکر چارهای برای تأمین مخارج این قشر از جامعه باشند، قشری که برای تأمین مخارج زندگی خود از سطلهای زباله تغذیه میشوند و اغلب درصورتی که صاحب یک شغل آبرومند شوند، دست از زبالهگردی برخواهند داشت.
مسؤولان دستگاههای مختلف و از جمله اعضای شورای شهر اهواز معتقدند: راه حل این معضل در گرو کار مشترک و همکاری دستگاههای مختلف با محوریت استانداری است و اذعان میکنند که به تنهایی نمیتوانند این معضل را درمان کنند.
غلامرضا شریعتی استاندار خوزستان در این رابطه در گفتوگو با خبرنگار فارس، از سفر اخیر خود به تبریز میگوید و بازدید از مرکز ماده ۱۶ این شهر را در راستای الگو گرفتن از تبریز برای ساماندهی متکدیان، معتادان و زبالهگردهای اهواز عنوان میکند.
وی با بیان اینکه اعتبار مورد نیاز این طرح تصویب شده، اظهار میکند: مرکز مورد نظر ما مشابه تبریز خواهد بود و قصد داریم کارشناسان را هفته آینده برای بازدید دقیقتر به آنجا اعزام کنیم تا این مرکز در سال جاری در اهواز راهاندازی شود.
استاندار خوزستان میگوید: مجموعهای در پادگان الحدید برای راهاندازی این مرکز پیشنهاد شده و در حال پیگیری کار هستیم تا بحث نگهداری، درمان و مهارت آموزی آسیب دیدگان اجتماعی به صورت منسجم و منظم در این مرکز انجام شود.
به گزارش فارس، افزایش روز افزون زبالهگردی به گونهای است که دیگر نمیتوان به سادگی از کنار آن عبور کرد به ویژه آنکه کودکان و زنانی هم دیده میشوند که روزی خود را در جایی که بوی تعفن آن غیر قابل تحمل است، جستوجو میکنند و در معرض انواع بیماریها قرار میگیرند.
درمان این معضل که یکی از آسیبهای اجتماعی بیکاری و فقر است، عزم جدی و تعامل دستگاههای مختلف با یکدیگر را میطلبد و باید دید که مدیریت استان در این زمینه چگونه کار را پیش خواهد برد.
گزارش از : احمد خنیفر/فارس