عضو کمیته علمی کنفرانس ملی رودخانه کارون گفت: در سال‌های اخیر به دلیل توسعه طرحهای آبی در بالادست و همچنین وقوع کم آبی در منطقه، رژیم رودخانه کارون از حوالی دارخوین تحت تأثیر حرکات جزر و مد خلیج‌فارس قرار گرفته و اثرات جزر و مد در موارد حداقل جریان تا دارخوین محسوس گزارش شده که موجب اختلاط آب شور دریا با آب شیرین کارون شده است.
عصرجهان:دکتر غلامحسین کریمی در ایسنا گفت:: این ناحیه شامل شاخه اصلی کارون از دارخوین و سپس شاخههای بهمنشیر و حفار تا اروندرود نیز میشود.
وی افزود: نفوذ آب شور ناشی از جزر و مد وقوع یافته در خلیج‌فارس تنها یکی از مشکلات موجود به شمار می‌رود، در حالی که افزایش شوری آب به علت بالا رفتن مقدار آب برگشتی از پروژههای آبیاری و زهکشی اراضی بالادست، عامل مهم دیگری در کاهش کیفیت آب رودخانه های آب شیرین به‌ویژه اروندرود خواهد بود که در فصول خشک سال که جریان آب رودخانهها کاهش مییابد، مقدار شوری آن‌ها به نحو قابل ملاحظهای بیشتر میشود.
کریمی بیان‌کرد: به این ترتیب با کاهش کیفیت آب اروندرود قابلیت استفاده از این رودخانه به عنوان منبع تأمین بخشی از آب شیرین منطقه به شدت کاهش مییابد و این آب تنها برای سرد کردن و برخی مصارف صنعتی خاص قابل استفاده خواهد بود. از سوی دیگر با توجه به کمبودها، شرایط تأمین آب از منابع زیر زمینی منطقه قابل تأکید نیست.
کارشناس سازمان آب و برق خوزستان ادامه‌داد: بنابراین تنها منبع باقیمانده جهت تأمین آب شیرین، رودخانه کارون خواهد بود. از این رو در آینده برای تمام منطقه فقط آب کارون به عنوان منبع آب شیرین قابل استفاده خواهد بود. از سوی دیگر رهاسازی آب شیرین از بالادست کارون به‌منظور عقب راندن آب شور دریا، تنها یک اقدام کوتاه‌مدت بوده و موجب هدر رفتن مقدار زیادی از منابع آب شیرین خواهد شد که اقتصاد تولید انرژی برق‌آبی را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
وی خاطرنشان‌کرد: یکی از اقدامات مؤثر در این زمینه احداث سد جهت جلوگیری از ورود آب شور به این ناحیه است. سدهای مذکور باید قادر به تخلیه آبی که برای کشاورزی یا سایر مصارف لازم نیست، باشند و در عین حال بتوانند از دخول هرگونه آب شوری که در پائیندست ظاهر میشود به داخل رودخانه جلوگیری به عمل آورند.
کریمی گفت: در مواقعی که دبی رودخانه زیاد باشد تجهیزات و تأسیسات پیشبینی شده در سدها تراز آب در آن‌ها را کنترل میکند. همچنین در مواقع کمآبی، هنگامی که تمام آب شیرین جهت مصارف مختلف مورد نیاز باشد، تجهیزات تنظیم آب با توجه به حرکات جزر و مدّی عمل خواهند کرد. به این ترتیب که در هنگام مدّ از ورود آب شور دریا جلوگیری نموده و در هنگام جزر، آب اضافی را به رودخانه تخلیه میکند. در این میان حفظ قابلیت عبور شناورهای موجود در منطقه و همچنین قابلیت جابه‌جایی آبزیان در بالادست و پائیندست نیز از دیگر الزامات این‌گونه سدها خواهد بود.
وی اظهارکرد: در این رابطه وزارت نیرو در سال 1354 موارد فوقالذکر را با هدف توسعه کشاورزی، صنعتی (احداث کارخانجات بزرگ)، پرورش ماهی و تجاری منطقه در قالب مطالعات مرحله اول طرح آبرسانی و آبیاری جزیره آبادان توسط مشاورین مهاب- سوئکو مورد بررسی قرار داد. مشارکت مهاب- سوئکو پس از بررسیهای فنی و اقتصادی، گزینه نهایی را مشتمل بر ساخت مجموعهای از سدها و سایر تأسیسات انتقال و پمپاژ با زمانبندی مناسب با تغییرات پیشبینی شده در منطقه ارائه داد.
عضو کمیته علمی کنفرانس ملی رودخانه کارون گفت: محلهای مناسب جهت احداث سد شامل احداث سد در موقعیتهای حفار (پائیندست کارون) و یا در بالادست کارون یعنی جنوب مارد و دو سد در بالا و پائیندست بهمنشیر است که بر اساس نتایج مطالعات در این محلها باید ترجیحاً حوضچههای کشتیرانی احداث شود.
کریمی توضیح‌داد: طبق اطلاعات دریافت شده از سازمان بنادر و کشتیرانی در آن زمان، شناورهایی به ظرفیت حداکثر 500 تن از طریق کانال حفار در کارون تردد می‌کردنند و افزایشی در مقدار رفت و آمد یا میزان ظرفیت این شناورها پیشبینی نشده است. به طورکلی این بررسی نشان میدهد در صورتی که سد اصلی در حفار احداث شود، شرایط کشتیرانی تا حدودی مشکل خواهد شد. در حالی که احداث سد در بالادست کارون شرایط مذکور را بهبود میبخشد و با احداث سد در جنوب مارد شرایطی بسیار عالی به لحاظ مسیر حرکت فراهم میشود و از طرف دیگر شرایط کشتیرانی در پاییندست نقطه مذکور بدون تأثیر باقی خواهد ماند. همچنین در مقایسه با شرایط طبیعی، سطح آب در بالادست سرریز سدهای پیشبینی شده بر روی کارون به میزان معینی بالا خواهد آمد که این امر اجتنابناپذیر است و انتقال محل سد به مارد موجب کاهش مخاطرات آبگرفتگی شهرهای آبادان و خرمشهر ناشی از سیلاب خواهد شد. این سد در شرایط طبیعی باید جریان حداقل 50 متر مکعب در ثانیه را به کانال حفار تخلیه کند.
وی ادامه‌داد: پس از فراز و نشیبهایی که در اثر وقوع انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی در منطقه به وجود آمد، طراحی اولین بخش از طرح کلی پیشنهادی مشاورین مذکور در سال 1363 تحت عنوان «سد بالادست بهمنشیر» به شرکت مهندسین مشاور مهاب قدس واگذار شد که عملیات اجرائی آن هم‌اکنون در مراحل انتهایی است. انجام مطالعات تکمیلی بر روی سایر اجزای پیشنهادی مشاورین مهاب- سوئکو شامل ساخت سد بر روی رودخانه کارون در پاییندست ایستگاه پمپاژ مارد و سد پاییندست بهمنشیر به شرکت مهندسین مشاور طوسآب محول شده است که مطالعات دقیق و انتخاب ساختگاه این سدها هم‌اکنون در دست مطالعه است.
کریمی تصریح‌کرد: مطابق نتایج مطالعات مشاورین مهاب- سوئکو در صورت عدم ساخت سد پائین دست بهمنشیر باید جهت کنترل شوری در این مسیر، جریانی معادل 30 تا 40 متر مکعب در ثانیه از طریق پمپاژ کانال مارد و یا دریچههای سد سلولی بالادست وارد این آبراهه شود تا از نفوذ آب شور دریا از پاییندست به ایستگاه پمپاژ طره بخاح جلوگیری شده و یا حداقل آب با کیفیت مناسبتری در این ایستگاه فراهم شود. برقراری این جریان با دبی نسبتاً بالا با توجه به توسعه طرحهای بالادستی و وقوع کمآبی میسر نبوده و باعث هدر رفتن آب در شرایط بحرانی کمآبی در منطقه خواهد شد. از این رو ضروری است مطالعات سدهای جنوب مارد و پایین دست بهمنشیر که به عنوان سد حائل بین آب شور دریا و آب شبرین رودخانه کارون عمل میکند، هرچه سریعتر تکمیل و عملیات اجرایی آن‌ها آغاز شود.
کارشناس سازمان آب و برق خوزستان یادآورشد: رود کارون در انتهای مسیر خود با ورود به خرمشهر به دو شاخه تقسیم میشود؛ شاخه نخست کانالی مصنوعی و عمیق است که به کانال حفار معروف بوده و به اروندرود در مرز ایران و عراق میریزد. این کانال برای رفت و آمد کشتیها تعریض و لایروبی شده و در نتیجه سهم بالایی از آب کارون در این کانال جریان مییابد. شاخه دیگر بهمنشیر است که به موازات اروندرود به خور بهمنشیر و سپس به خلیج‌فارس میریزد.