رویترز گزارش داد که آمریکا نامه‌ای را به ۱۵ عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد ارائه کرده که طی آن جمهوری اسلامی ایران به عدم پایبندی به برجام متهم شده است.
در همین حال، مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا پنجشنبه شب با حضور در مقر سازمان ملل در نیویورک، درخواست فعال کردن مکانیسم ماشه را به رئیس دوره‌ای شورای امنیت این سازمان ارائه کرده است. او پس از این دیدار، در توئیتر، این خبر را رسما تأیید کرد و گفت که نامه‌ای را به رئیس شورای امنیت سازمان ملل تقدیم و تلاش کرده این او را از عدم پایبندی ایران به برجام آگاه کند.
در صورت فعال‌سازی مکانیسم ماشه، شورای امنیت یک ماه فرصت دارد قطعنامه‌ای را برای تمدید تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران تصویب کند؛ در غیر این صورت، تحریم‌ها خود به خود بازخواهد گشت.
کلی کرافت، نماینده دائم آمریکا در سازمان ملل متحد گفته است با ارائه این سند به شورای امنیت، روند فعال شدن مکانیسم ماشه برای بازگرداندن همه تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای سازمان ملل علیه ایران رسما فعال شده است.
مایک پامپئو وزیر خارجه آمریکا هم در توئیتر نوشت: «روند اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران آغاز شد. امروز من نامه‌ای را حضوراً تحویل رئیس شورای امنیت، دیان ترایانسیا دی‌جانی دادم تا رسماً این شورا را از چیزی که همه ما خوب می‌دانیم مطلع کنم: عدم پایبندی ایران به تعهداتش ذیل توافق وحشتناک هسته‌ای.»
وی در یک کنفرانس خبری در نیویورک گفت: «هر کاری لازم باشد برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران انجام می‌دهیم. آمریکا هرگز به ایران اجازه نخواهد داد آزادانه اقدام به خرید و فروش تسلیحات متعارف کند.»
پامپئو اضافه کرد: «عدم تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران اشتباهی فاحش است. ترامپ و دولت او به این خیال‌پردازی‌ها که رژیم ایران صرفاً به دنبال برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای است خاتمه داده‌اند. ما هرگز به جمهوری اسلامی ایران اجازه نخواهیم داد سلاح هسته‌ای داشته باشد.»
بعضی از نماینده‌های کنگره آمریکا هم به اقدام دولت دونالد ترامپ در تلاش برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران واکنش نشان داده‌اند.
«مایکل مک‌کاول»، عضو ارشد کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا از تصمیم دولت ترامپ استقبال کرد و در بیانیه گفت: «این اقدام برای جلوگیری از خرابکاری‌های بیشتر ایران و نائبانش در خاورمیانه و سراسر دنیا لازم است.»
واکنش روسیه
دقایقی بعد از درخواست رسمی آمریکا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه، روسیه خواستار نشست شورای امنیت سازمان ملل در خصوص ایران در روز جمعه شده است.
خبرگزاری رویترز به نقل از منابع دیپلماتیک نوشت روسیه خواستار برگزاری نشست مجازی شورای امنیت، «با توجه به تحولات امروز» شده است.
«واسیلی نبنزیا»، نماینده روسیه در سازمان ملل متحد نیز ساعتی قبل از صدور بیانیه آمریکا موضع کشورش درباره تلاش آمریکا را بیان کرد.
او گفت: «مکانیسم بازگشت خودکار را کشوری می‌تواند فعال کند که جزو طرف‌های برجام است. ایالات متحده طرف برجام نیست چون از این توافق خارج شد. از نظر ما مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها وجود ندارد.»
بیانیه تروئیکای اروپا
سه کشور اروپایی که طرف ایران در توافق هسته‌ای برجام هستند هم بلافاصله با صدور بیانیه مشترکی با اقدام آمریکا مخالفت کردند.
متن کامل این بیانیه به شرح زیر است:
روز ۲۰ آگوست، آمریکا با ارسال نامه‌ای به شورای امنیت خواستار آغاز روند بازگشت خودکار [تحریم‌ها] شده که به طرف‌های برجام اجازه می‌دهد خواستار بازاعمال تحریم‌های چندجانبه‌ای علیه ایران شوند که ذیل مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ علیه ایران رفع شده است.
فرانسه، آلمان و پادشاهی متحده یادآور می‌شوند که آمریکا بعد از خروج خود از توافق هسته‌ای در تاریخ ۸ مه ۲۰۱۸، به مشارکت خود در برجام خاتمه داده است.
موضع ما درباره کارآمدی اطلاعیه آمریکا ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ به صراحت به رئیس شورا و تمامی اعضای شورای امنیت ابراز شده است.
بنابراین، ما نمی‌توانیم از این اقدام که با تلاش‌های فعلی ما برای حمایت از برجام سازگاری ندارد حمایت کنیم.
فرانسه، آلمان و پادشاهی متحده به حراست از فرایندها و نهادهایی که شالوده‌های چندجانبه‌گرایی را تشکیل می‌دهند متعهدند. ما کماکان بر اساس هدف حفظ مرجعیت و تمامیت شورای امنیت سازمان ملل عمل می‌کنیم. ما از تمامی اعضای شورای امنیت می‌خواهیم از انجام اقداماتی که تنها اختلافات در شورای امنیت را تعمیق می‌کنند یا بر کار آن اثرات مضر دارند خودداری کنند.
ما علی‌رغم چالش‌های قابل‌توجه ایجادشده در اثر خروج آمریکا از برجام به این توافق پایبند می‌مانیم. معتقدیم مسئله فعلی عدم پایبندی ایران به تعهداتش در برجام را باید از طریق گفت‌وگو میان طرف‌های برجام به روش‌های مختلف از جمله از طریق کمیسیون مشترک برجام و استفاده از ساز و کار حل و فصل اختلافات حل و فصل کرد. ما از ایران می‌خواهیم به منظور حفظ توافق تمامی اقدامات ناسازگار با تعهدات هسته‌ای خودش را به عقب برگردانده و بدون تأخیر به پایبندی کامل توافق برگردد.
همان‌طور که تا به حال در مقاطع مختلف از جمله در بیانیه مورخه ۱۹ ژوئن اعلام کرده‌ایم ما به ویژه با توجه به اقدامات ثبات‌زدای ایران که بی‌وقفه ادامه دارند از تبعات انقضای تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران نگرانی‌های جدی داریم. تروئیکای اروپا مصمم به یافتن پاسخ‌های مناسب برای این چالش‌ها است و به همکاری با تمامی اعضای شورای امنیت و طرف‌های ذی‌نفع برای حرکت در مسیر رو به جلو در جهت حفظ فضای دیپلماسی بیشتر ادامه می‌دهد. تلاش‌های ما در جهت حفظ مرجعیت و تمامیت شورای امنیت سازمان ملل و پیشبرد امنیت و ثبات منطقه خواهد بود.
چین: این اقدام یک «نمایش سیاسی» است
نمایندگی چین در سازمان ملل نیز اقدام آمریکا را محکوم کرد و گفت که این اقدام یک «نمایش سیاسی» است که ایالات متحده به راه انداخته است.
وی گفت: «درخواست آمریکا هیچ مبنای قانونی و عقلانی ندارد. چیزی جز یک نمایشی سیاسی که ایالات متحده آن را راه انداخته نیست. [اقدام آمریکا] از هیچ حمایتی در میان اعضای شورای امنیت برخوردار نیست و مقبولیتی در جامعه بین‌المللی ندارد.»
اسرائیل: از تصمیم آمریکا حمایت می کنیم!
رژیم صهیونیستی از اقدام آمریکا حمایت کرد. «گیلاد عردان»، نماینده رژیم صهیونیستی در سازمان ملل گفت: «ما کاملاً از تصمیم آمریکا برای ارائه درخواست خود به سازمان ملل برای احیا تحریم‌ها علیه ایران از طریق مکانیسم ماشه حمایت می‌کنند. اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران گامی اساسی برای مهار تجاوزگری ایران است.»
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی با انتشار یک ویدئو گفت: «من از ایالات متحده آمریکا بابت تصمیم خود جهت فعال کردن مکانیسم ماشه علیه ایران تقدیر می‌کنم. این تصمیم درستی است.»
او در ادامه گفت: «اسرائیل همانند دولت‌هایی در سراسر خاورمیانه که به صورت بی‌سر و صدا با برجام مخالفت کردند و حالا علناً از بازگشت تحریم‌ها حمایت می‌کنند، سربلندانه و قاطعانه در کنار ایالات متحده آمریکا ایستاده است.
واکنش ایران
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران پنجشنبه شب در صفحه اینستاگرامش با اشاره به تلاش های آمریکا در راستای بازگرداندن تحریم ها علیه ایران نوشت: دوستان عزیزم سلام، مدتی است که می‌خواستم مانند همیشه راحت و بی‌تکلف از شرایط جهان برای شما عزیزان بنویسم که به خاطر مشغله کاری این افتخار نصیبم نشد.
وی افزود: در هفت سال خدمت در وزارت امور خارجه، تمامی تلاش همکارانم و بنده بر ترویج و تثبیت چهره‌ی مقتدر و منطقی ایران در عرصه بین‌الملل بود.
رئیس دستگاه دیپلماسی عنوان کرد: در ماه‌های اخیر، ترامپ و وزیر خارجه‌اش به تلاش‌های نافرجام خود برای فشار به ایران و نابودی برجام افزوده‌اند. در هفته‌ی گذشته، تمام دنیا نظاره‌گر شکست تحقیرآمیز یکجانبه‌گرایی بود و اینکه چگونه آمریکا حتی توانایی همراه کردن متحدان اروپایی خود در شورای امنیت علیه ایران را ندارد و در برابر ساختار حقوقی برجام ضعیف است.
وی افزود: ترامپ که زمانی با افتخار خروج خود از برجام را اعلام می‌کرد و توافق با ایران را ناچیز می‌شمرد، امروز به این نتیجه رسیده است که «با زبان زور نمی‌توان با ایران صحبت کرد.» امروز بیهوده تلاش می‌کند که با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، به مقابله با همان قطعنامه و حتی تمامیت شورای امنیت برود؛ خود را سراسیمه «مشارکت کننده» در برجام معرفی می‌کند که بتواند بدون کمترین حقی از سازوکار پیچیده و زمان‌بر بازگرداندن قطعنامه‌های لغو شده علیه ایران - آن هم از مسیر میان‌بر- سوءاستفاده کند؛ اما این بار هم در برابر توان دیپلماسی قدرتمندِ متکی به مردم دلاور ایران کم می‌آورد.
ظریف عنوان کرد: امروز هم با دبیرکل ملل متحد تلفنی مذاکره کردم و هم یک نامه حقوقی محکم و قوی (که جوانان متخصص و متعهد این کشور ظرف چندین روز گذشته در تدوین آن به بنده کمک کردند) به رئیس دوره‌ای شورای امنیت (اندونزی) ارسال کردم تا با یکجانبه‌گرایی و قانون‌گریزی آمریکا مقابله کنیم که به یاری خدا حتما یک بار دیگر طعم انزوا را به قانون‌شکنان آمریکایی خواهیم چشاند.
وی اضافه کرد: شاید برای برخی کلیشه باشد، اما این بار هم نشان دادیم که «هیچ‌وقت یک ایرانی را تهدید نکن.»
وزیر خارجه بیان کرد: به هر حال، هر نتیجه‌ای رخ دهد، پیروزی از آن ملت ایران است، چرا که همیشه با منطق و بیان نیکو از منافع کشور و مردم دفاع کرده‌ایم نه با هیاهو و جنجال.
ظریف همچنین نوشت: جا دارد از تمامی همکاران خود تشکر کنم.
وی عنوان کرد: با شروع ماه محرم که امسال مردم ایران شور و شعور حسینی را با تبدیل همه خانه‌ها و فضای مجازی به حسینیه در هم‌خواهند آمیخت، ما نیز در وزارت خارجه چند هفته پرکاری در پیش داریم، اما ایمان دارم که موفق خواهیم شد، همه‌ی ما باهم.