پایگاه خبری عصرجهان؛ جهانگیرآشنا کارشناس ارشد برنامه ریزی و رفاه اجتماعی 

یکی از مهم ترین مفاهیم کلیدی و ارزشمندی که در آموزه‌های اسلامی، مورد عنایت و توجه قرارگرفته و به آن سفارش شده، احسان و نیکوکاری است.

 احسان و نیکوکاری کارکردهای زیادی در عرصه‌های فردی، اجتماعی، فرهنگی، معنوی در جامعه دارد. مؤمنانی که صاحب خرد و اندیشه در هر عصر و نسلی، سعی و تلاش کرده‌اند خود را به صفت و ویژگی احسان و نیکوکاری، آراسته سازند.

به همین خاطر احادیث و روایات 

احسان، نیکوکاری و رسیدگی به کار مردم و رفع نیاز آنها از برترین حسنات بیان شده است در شرایط فعلی بیماری کرونا و وضعیت بد اقتصادی مردم کسانی که به سرنوشت برادر مسلمان خود بی توجه باشند مورد نکوهش قرار میگیرند. نیکی به دیگران و کمک به موسسات خیریه در جهت گره گشایی از نیازمندان، امری فرا ملی است. در فراسوی مرزها، این عمل نیکو، جایگاه والای خود را دارد. همچنین در آیین اسلام که در آن مسلمانان، برابر و برادر خوانده شده اند، این امر از جایگاه ویژه ای برخوردار است. نیکوکاران مسلمان، رهروان صادق امامان معصوم علیهم السلام هستند؛ آنان که خلق و خوی حسنه شان و سیره و سیر و سلوکشان سرشار از خوبی ها و گره گشایی هاست.

یکی از محوری ترین مسائل قرآن کریم، توجه به احسان و نیکوکاری و انفاق در راه خدا است که بیش از ۱۰۰ آیه درباره این موضوعات نازل شده است .احسان و نیکوکاری مانند نماز گاهی لازم است آن را آشکارا و در ملاء عام انجام داد و گاهی نیز باید مخفی باشد تا ریا محسوب نشود؛ بنابراین آنچه در احسان و نیکوکاری اهمیت دارد خلوص نیت برای خداوند است.

باتوجه به اهمیت توجه به ایتام در جامعه نیاز هست با ذکر چند آیه از قرآن کریم و حدیث نقش موثر کمک به ایتام و نیازمندان را در جامعه بررسی کنیم.

۱-احسان به یتیم

بهترین خانه های مسلمانان خانه ای است که به یتیمی در آن احسان شود و بدترین مسلمانان خانه ای است که یه یتیمی در آن بد رفتاری شود(محجه البیضاء ۳ص۴۰۳)

۲-مهربانی به یتیم

هرکس دست شفقت و ترحم بر سر یتیمی بکشد به عوض هر تار مویی که دستش بر آن گذرد برای او حسنه مقرر است.

(محجه البضاء ۳ص ۴۰۳)

۳-اطعام به یتیم

هیچ سفره ای برکتش بزرگتر از آن سفره ای که یتیمی در کنارش نشسته باشد نیست.

(کنز العمال ۳ص۱۷۷)

۴-هروقت خواستی دلت نرم شود مسکین را اطعام نما و دست بر سر یتیم بکش.

(کنز العمال ۳ص ۱۷۰)

۵-شادمان ساختن یتیم 

همانا در بهشت خانه ای است که آن را خانه شادی می گویند کسی وارد ان خانه نشود به جز کسی که یتیمان مومنین را شاد کند.

(کنزالعمال ۳ص ۱۷۲)

۶-تصرف در مال یتیم 

از امام صادق علیه السلام از گناهان کبیره سوال کرده اند فرمود: تصرف در مال یتیم از روی ستم از مصادیق بزرگ گناه کبیره بشمار میرود.

(بحار ۷۲ص ۱۰)

در پایان این موضوع به ذکر چند راه حل پیشنهادی جهت سهیم شدن در این مبارزه‌ی همگانی و عمل به این حُکم الهی راهکارهایی را می توان پیشنهاد داد:

۱- تقویت فرهنگ انفاق

تقویت روحیه‌ی «انفاق» یکی از کلیدی‌ترین راهکارها در مبارزه با فقر است. در جامعه‌ی اسلامی این روحیه باید به گونه‌ای رشد یابد که هرکس در اموال خود «حقی برای محرومان» قائل باشد: «باید کاری بشود که هرکس خودش را موظف بداند که انفاق کند. آن کسانی که بیشتر درآمد دارند، نسبت انفاق را بیشتر کنند. آن کسانی که کمتر درآمد دارند، باب را نبندند؛ به همان نسبت انفاق کنند.

۲- توجه به مواسات و تشکیل اجتماعات خانوادگی

موظف دانستن خود به «مواسات» و تشکیل «اجتماعات خانوادگی توسط جوانان برای رسیدگی به مشکلات فقرا» یکی از این موارد است: «همه باید خود را موظّف به مواسات بدانند. مواسات یعنی هیچ خانواده‌ای از خانواده‌های مسلمان و هم‌میهن و محروم را با دردها و محرومیتها و مشکلات خود تنها نگذاشتن؛ به سراغ آنها رفتن و دست کمکرسانی به سوی آنها دراز کردن. امروزه با توجه به شرایط بیماری کرونا این یک وظیفه جهانی برای همه انسانهایی است که دارای وجدان و اخلاق و عاطفه انسانی هستند؛ اما برای مسلمانان، علاوه بر این‌که یک وظیفه اخلاقی و عاطفی است، یک وظیفه دینی است. به همسایه‌ها و فقرا رسیدگی کنید... جوانان اجتماعات خانوادگی تشکیل دهند و کمکهای افراد خانواده را جمع کنند و در درجه اوّل به مصرف فقرا و نادارهای همان خانواده و فامیل برسانند و اگر نیازی نبود، به فقرای دیگر رسیدگی کنند.»

۳- تقویت سنّتهای حسنه اسلامی همچون صدقه

سنّتهای حسنه اسلامی می توانند نقش پُررنگی در حل مشکلات نیازمندان ایفا کنند: «در جامعه ما باید عادتِ کمک به ضعفا که یک عادت اسلامی است، روزبه‌روز بیشتر شود. صدقاتی که مردم میدهند، اطعامهایی که میکنند و کارهای بزرگی از قبیل وقف و حبس و امثال آنها که انجام میشود، از سنّتهای حسنه اسلامی است. این سنّتها به حیات اجتماعىِ طیّب کمک میکند. لذا نباید بگذارید در جامعه تعطیل شود.» 

ریشه کنی فقر و رسیدگی مناسب به فقرا و محرومان تنها در صورتی به موفقیت می‌رسد که عموم مردم با سطوح مختلف اقتصادی وارد این عرصه شوند و همه‌ی مسئولیت را متوجه دولت و نهادهای حاکمیتی نبینند.