دکتر جمال ادهمی- جامعه شناس در روزنامه ایران نوشت:از دیدگاه جامعه شناسی افرادی که سراغ رمالی و فالگیری می‌روند، دسترسی به اطلاعات صحیح نداشته و با وعده‌های پوچ این افراد خود را دلخوش می‌کنند. به طور کلی افرادی که زمینه دینی و مذهبی دارند اما اطلاعاتشان پایین است بیشترین قربانیان این تبهکاران هستند. زنانی که براساس آمارها، بیشترین مشتریان رمالان، فالگیران و دعانویس‌ها هستند، چنین شرایطی دارند. نکته‌ای که نباید فراموش کرد زمینه و باور خانوادگی در بروز پدیده رمالی و فالگیری است. جالب آنکه این باور سبب می‌شود حتی افرادی با مدارج علمی بالا و حتی موقعیت‌های خاص اجتماعی، خود را بازیچه رمالان و فالگیران کنند. در برخی موارد نیز تبلیغات اطرافیان و دوستان و کسانی که حتی بدون تأثیر نسخه رمالان به هدفشان رسیده‌اند با ربط مسائل به یکدیگر، فرد را در هر موقعیتی به سمت این افراد شیاد سوق می‌دهند.به عقیده من اگر رسانه‌ها، کارگزاران و مسئولانی که کارهای فرهنگی و مذهبی می‌کنند سعی کنند اطلاعات و شناخت صحیح در اختیار مردم بگذارند، آمار کلاهبرداری این قشر از جامعه تا حدود زیادی کاهش می‌یابد.

در جوامع مدرن مردم سعی می‌کنند براساس علم و آگاهی با مسائل مختلف برخورد کنند این در حالی است که نگاه جامعه سنتی غیر از این است و براساس باورهای قدیمی، فالگیری را مرجعی درست و کامل برای حل مشکلات خود می‌دانند. در واقع می‌توان گفت ورود به رمالی و فالگیری مربوط به جوامع سنتی و در حال‌گذار است که عقل‌گرایی در آن نمود پیدا نکرده است. وقتی کاری بر پایه تعقل نباشد، کنش هم عقلانی نیست. تأکید می‌کنم وقتی شناخت وجود ندارد، افراد به دنبال راه‌های جایگزین مانند رمالی و فالگیری می‌روند.
موضوعی که در میان کارشناسان قضایی و انتظامی همواره به چالشی بی‌جواب بدل شده است، کناره‌گیری یا پنهان کاری طعمه‌های این افراد شیاد است. به عقیده من کسانی که به رمال‌ها و فالگیرها مراجعه می‌کنند حتی با‌وجود شکست چون هنوز اعتقاد و باورشان به این افراد را از دست نداده‌اند و مدعی هستند پول پرداختی را با رضایت داده‌اند از شکایت صرفنظر می‌کنند. برخی‌ها نیز از آبرویشان در هراسند و نگرانند خرافاتی خوانده شوند. به همین خاطر از حقوق قانونی‌شان می‌گذرند. البته اگر این افراد به این باور برسند که با افشاگری‌شان چه کار بزرگی برای جامعه و حل این معضل می‌کنند، بدون شک تا حدود زیادی دست این کلاهبرداران کوتاه خواهد شد.
بسیاری از رمالان، دعانویس‌ها و فالگیرها ظاهری مشروع، قابل اعتماد و در برخی موارد حتی چهره‌ای مذهبی دارند و از آنجا که اکثر مردم ما به اصول مذهبی پایبند هستند و چشم بسته هر حرفی را که به مذهب نسبت می‌دهند می‌پذیرند، همین امر ناخواسته باعث جلب اعتماد طعمه هایشان می‌شود. این افراد در برخی موارد برای این اعتمادسازی و دریافت خصوصی‌ترین اطلاعات فرد به داده‌های دینی و دعاها پناه می‌برند و از ناآگاهی‌های مذهبی و اعتقادی مردم سوءاستفاده می‌کنند.

وقتی فردی برای رفع یک مشکل جسمانی یا حتی عاطفی و ذهنی از پزشک و روانپزشک ناامید می‌شود، برای اینکه هیچ راهی را از دست ندهد به این مسیرهم گام می‌گذارد. در اینجا از نقش بازیگرانی که در محل کار فالگیرها بازارگرمی می‌کنند نباید به سادگی گذشت. این افراد که در واقع گماشته رمال‌ها یا فالگیرها هستند با ادعای اینکه مشکلات بزرگشان با نسخه‌های جادویی مرد یا زن فالگیر حل شده است افراد را ترغیب می‌کنند تا به پرداخت‌های نجومی رضایت دهند. گاهی اوقات نیز رمال‌ها با اشاره به موضوعات قبلی که فرد از آن نتیجه گرفته، او را مجاب می‌کنند که نسخه هایشان سودمند است. در واقع مشکلی که ما در جامعه با آن روبه‌رو هستیم این است که مردم ما همه چیز را راحت به هم ربط می‌دهند و وقتی چیزی برای‌شان روشن و دقیق نیست حس می‌کنند مشروع است. حتی باور می‌کنند که بزرگانمان آن سخنان را گفته‌اند.گاهی اوقات این اعتماد به قدری زیاد می‌شود که فرد شیاد طعمه‌هایش را تا ماه‌ها در آرزوی تحقق رویاهایش با خود همراه می‌کند و پول‌های میلیونی از آن فرد می‌گیرد.
گروه حوادث- زهره صفاری/ «کلاهبرداری 300 میلیون تومانی از خانواده بیمار سرطانی به بهانه درمان»، «ویزیت 18 میلیون تومانی برای نسخه شفابخش یک فالگیر»، «ورد چند میلیونی برای جلب محبت همسر» و ده‌ها تیتر عجیب و غریب دیگر تنها گوشه‌ای از اتفاقاتی است که در دنیای رمالان و فالگیران سنتی و البته اینترنتی رقم می‌خورد. با وجود پیشرفت جوامع و بالا رفتن تحصیلات و دانش مردم، ضعف شخصیتی و گاهی نبود اطلاعات مذهبی و دینی سبب می‌شود که برخی مردم به جای رو آوردن به راه‌های منطقی برای حل مشکلاتشان، ساده‌ترین راه را انتخاب کرده و به امید دست یافتن به نسخه‌های طلایی یا معجزه گر، سراغ رمالان وفالگیران بروند.
اگر سری به مراکزانتظامی و محاکم قضایی بزنیم، درمی‌یابیم که تعداد پرونده‌های کلاهبرداری رمالان و فالگیران کم نیست و در بسیاری از موارد با وجودی که شواهد و مدارک از سودجویی کلان این افراد شیاد حکایت دارد اما نبود یا اندک بودن شاکی‌های خصوصی یا عقب نشینی آنها در روند رسیدگی به پرونده سبب می‌شود این متهمان با کمترین میزان اتهام پای میز محاکمه بنشینند و در نتیجه با محکومیتی سبک در مدت زمانی کوتاه از زندان خلاصی یابند.
وقتی رمالان با زبان مردم را خام می‌کنند
براساس قانون؛ رمالی، فالگیری و... که نوعی مانور متقلبانه برای تحصیل مال است، از مصادیق کلاهبرداری است و با این افراد شیاد مانند یک کلاهبردار برخورد می‌شود.
آمار سال 94 حاکی از آن است این تبهکاران اغلب بین 45 تا 70 سال سن دارند و معتاد به مواد مخدر و سابقه دار بوده و تحصیلاتشان هم زیر دیپلم است. با این حال بررسی‌ها نشان داده که نقطه قوت این افراد، قدرت بیان بالا وحرافی هایشان است. آنها با قدرت زبان، اعتماد مشتریان فریب خورده را جلب کرده و به خصوصی‌ترین اطلاعات افراد دست می‌یابند؛ اطلاعاتی که در بسیاری از موارد حربه‌ای برای سوءاستفاده و تهدید طعمه‌ها در آینده نیز می‌شود.
به گواه کارشناسان، از آنجا که این شیادان از تحصیلات لازم برای درمان بیماری‌ها یا حل مشکلات روحی و عاطفی برخوردار نیستند گاهی با چرب زبانی، مشتریان را به استفاده از ابزارها و وسایل بسیار خطرناک ترغیب می‌کنند و با نسخه‌هایی ازجنس پوست و مو و حتی ادرار و مدفوع حیوانات وانسان، مبالغ میلیونی از مردم و افراد گرفتاردریافت می‌کنند. این در حالی است که مراجعه‌کنندگان به این رمالان که برخی از آنها حتی از موقعیت اجتماعی و تحصیلات بالایی برخوردار هستند در شرایط عادی حتی از نگاه کردن به بسیاری ازاین موارد بشدت اکراه می‌کنند.
کاستی های اعتقادی مردم عامل داغی بازار رمالان
 اکبر وروایی، استاد دانشگاه، پژوهشگر و جرم شناس در گفت‌و‌گو با گروه حوادث «ایران»اظهارداشت: «بررسی موضوع گرایش مردم به سوی رمالی و فالگیری و مسائل خرافی از این دست نیازمند تحقیقات علمی جامعه شناختی است و باید از منظر فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مورد ارزیابی قرار گیرد که البته این ارزیابی‌ها در زمان‌های مختلف نتایج متفاوتی خواهد داشت. به طور عمده ریشه مشترک و عمومی این اتفاق را می‌توان در نا‌آگاهی کافی و صحیح اشخاص جست و جو کرد. درک اینکه مسائل ماوراءالطبیعه تا چه حد می‌تواند در سرنوشت افراد تأثیرگذار باشد، نیازمند داشتن آگاهی مناسب دینی و اعتقادی است.»این استاد جرم شناس خاطرنشان کرد: «ضعف اعتقادی افراد به دو عامل مربوط می‌شود؛نخست اینکه این مسائل از سوی عالمان دینی برای عوام مردم بدرستی بیان نشده است و مورد دوم غفلت مردم از کسب آگاهی در این زمینه است. این شرایط سبب می‌شود مردم در مواجهه با مشکلات اقتصادی، خانوادگی یا اجتماعی و به طور کلی در شرایط سخت و اضطراری به سمت افراد سودجو مانند رمالان و فالگیران و حتی دعانویس‌ها بروند. این افراد نیز تنها از این ضعف آگاهی سوءاستفاده می‌کنند و در نتیجه نه تنها راهکاری برای مشکل پیدا نمی‌کنند بلکه مشتریانشان را قربانی جرم و بزه دیدگی جدیدی نیز قرار می‌دهند.»
تحصیلات بالای دانشگاهی مانع فریب خوردن نمی‌شود
وروایی معتقد است صرف داشتن تحصیلات بالای دانشگاهی فرد را از دام شیادان دور نمی‌کند: «فردی که تحصیلات دینی بخوبی برایش تبیین نشده به دلیل این ضعف اعتقادی و آگاهی ممکن است با هر رتبه و جایگاهی در دام کلاهبرداران بیفتد. این نبود آگاهی در کنار ترس از ریختن آبرو، تهدید و ارعاب از سوی افراد شیاد، نداشتن اعتماد به دستگاه قضایی و انتظامی در احقاق حقوق افراد و ضعف دانش قانونی در مواجهه با این خطرات سبب می‌شود که رمالان با کمترین تعداد شاکی به دادگاه رفته و به مجازات سبکی محکوم شوند.»
وی فرار از واقعیت را یکی از عوامل روی آوردن مردم به رمالان، فالگیرها و دعانویس‌ها دانست و گفت: «از بعد روانشناسی افرادی که به این قشر تبهکار رجوع می‌کنند به نوعی به دنبال فرار از واقعیت هستند. شنیدن واقعیت‌ها برای بسیاری از افراد خوشایند نیست و رمال‌ها و فالگیرها نیز با دانستن این حقیقت، با پنهان کردن واقعیات در پس کلمات فریبنده مورد استقبال بیشتری قرار می‌گیرند. به همین دلیل هم در بسیاری از موارد مردم برای درمان مشکلات روحی و جسمانی شان، رمال و فالگیر را به پزشک و روانپزشک ارجح می‌دانند. بنابراین یکی از راه‌های حل این مشکل، رفع ضعف مکانیزم روانی فرار از واقعیت در سطح فردی و عمومی است.»
ارتباط بیکاری با ترویج خرافات
پروفسور حسین باهر، جامعه شناس و عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی نیز به خبرنگار حوادث «ایران» گفت: «به عقیده من یکی از مهم ترین عواملی که سبب می‌شود مردم برای گره گشایی از مشکلاتشان به کمک گرفتن از رمالان و فالگیران روی بیاورند، باور خرافه است. البته در برخی مواقع نیز برای سرگرمی به این سمت گرایش پیدا می‌کنند. بنابراین مشتریان این گروه شیاد را یا بیکاران تشکیل می‌دهند یا افرادی که به دلیل فقر یا... از حل مشکلاتشان ناامید شده‌اند.»
باهر افزود: «اینکه در عصر تکنولوژی فردی آن هم با تحصیلات بالا یا موقعیت اجتماعی قابل قبول بازهم به شیادی رمالان و فالگیران و دعانویس‌ها اعتقاد دارد به نظر من اوج حماقت او را می‌رساند. در این شرایط این افراد به درجه‌ای می‌رسند که نه تنها با افشای خصوصی‌ترین اطلاعات زندگی‌شان عامل دست رمالان شده‌اند که همواره مورد تهدید آنها قرار می‌گیرند و از ترس اینکه کسی متوجه خرافه پرستی‌شان نشود حاضر به شکایت نشده و برای جلوگیری از سرزنش‌های اطرافیان، حتی پیگیر حقوق از دست رفته خود نیز نمی‌شوند.»
این جامعه شناس راهکار مقابله با این معضل را در دو بند اعلام کرد و گفت: «ما برای ریشه کن کردن معضل خرافه پرستی و رمالی باید در درجه اول فرهنگ عمومی را از طریق برنامه‌های صدا و سیما ورسانه‌های مختلف گروهی ارتقا دهیم. پس از آن سعی کنیم راهکاری برای معضل بیکاری پیدا کنیم و بتدریج با رفع یا کنترل این مشکل، خرافه‌هایی مانند رمالی و فالگیری را به حداقل برسانیم.»